Cukrzyca typu 2 jest chorobą coraz częściej diagnozowaną w społeczeństwie, zarówno w Polsce jak i na świecie. Szacuje się, że cierpi na nią 5-7% populacji. Eksperci ostrzegają, że w najbliższych latach liczba chorych ma się podwoić. Jest to ogromne zagrożenie ze względu na konsekwencje zdrowotne, jakie niesie ze sobą cukrzyca. Dlatego im szybciej wdroży się postępowanie mające na celu profilaktykę oraz leczenie cukrzycy tym większe szanse są na opóźnienie negatywnych skutków zdrowotnych. Dieta jest nieodzownym elementem praktyki zdrowotnej służącej polepszeniu samopoczucia oraz zdrowia osób dotkniętych tym schorzeniem.
Czym jest dieta cukrzycowa i kto powinien ją stosować?
Dieta cukrzycowa to wspólna, powszechnie stosowana nazwa diet zalecanych osobom cierpiącym na cukrzycę typu 2.
Diety te bazują na założeniach takich jak: ograniczenie spożywania cukrów prostych czy komponowanie posiłków w oparciu o indeks i ładunek glikemiczny (IG, ŁG) oraz stosowanie wymienników węglowodanowych (WW).
Dieta w cukrzycy jest nieodłącznym elementem leczenia choroby niezależnie od rodzaju leczenia farmakologicznego. Zalecana jest pacjentom zarówno z cukrzycą typu 1 jak i 2.
Dla każdego, zwłaszcza chorego na cukrzyce typu 1, pozostającego na insulinie, powinna być dobrana indywidualnie i uwzględniać proces leczenia.
Jakie są cele diety w cukrzycy?
Dieta ma przede wszystkim dostarczyć optymalną ilość energii oraz składników odżywczych. W związku z tym powinna być dobrana indywidualnie i dopasowana do potrzeb i możliwości organizmu. Kolejnym, równie istotnym celem, jest utrzymanie prawidłowych stężeń glukozy (cukru) we krwi, aby zapobiec powikłaniom choroby. Jeśli zaburzeniom gospodarki węglowodanowej w organizmie towarzyszą zaburzenia lipidowe (podwyższone stężenie cholesterolu, triglicerydów) lub występuje nadciśnienie tętnicze, dieta ma na celu zmniejszyć ryzyko groźnych dla zdrowia powikłań (głównie w układzie naczyniowym) wynikających z tych nieprawidłowości. Dieta powinna korzystnie wpływać na samopoczucie chorego oraz poprawiać ogólny stan zdrowia.
Podstawowe zasady diety w cukrzycy
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne od wielu lat opracowuje ogólne zalecenia dla chorych na cukrzycę.
Chorzy na cukrzycę typu 1, powinni unikać spożywania węglowodanów prostych oraz przestrzegać prawidłowo zbilansowanej diety. Leczenie insuliną musi być dostosowane do nawyków żywieniowych i trybu życia chorego.
W cukrzycy typu 2 podstawowym zadaniem (oprócz poprawy gospodarki węglowodanowej) jest stopniowa redukcja nadmiernej masy ciała i utrzymanie pożądanej wagi.
W związku z tym, podstawowe znaczenie ma wartość energetyczna diety dostosowana do wieku, aktualnej masy ciała, uwzględniająca aktywność fizyczną.
Główne zasady diety:
- Połowę wartości energetycznej diety powinny dostarczać węglowodany, głównie złożone, o niskim IG (<50). Należy ograniczyć spożycie węglowodanów prostych, które znajdują się w: słodyczach, sokach, cukrze, miodzie, słodzonych napojach gazowanych, wodach smakowych, owocach. Posiłki można dosładzać sztucznymi słodzikami w dawkach zalecanych przez producenta. Niezalecanym cukrem do słodzenia jest fruktoza.
- W diecie powinny znaleźć się produkty dostarczające odpowiedniej dawki błonnika pokarmowego, wskazane dzienne spożycie mieści się w granicach 25-40 gramów. Szczególnie zaleca się rozpuszczalne frakcje błonnika, takie jak pektyny i beta glukany obecne w warzywach i owocach. Błonnik korzystnie wpływa na normalizację zaburzeń gospodarki węglowodanowej: stabilizuje poziom glukozy we krwi, co zmniejsza apetyt, oraz obniża wchłanianie węglowodanów z pożywienia.
- Tłuszcze zwierzęce należy zamienić na tłuszcze roślinne. Jest to możliwe dzięki eliminacji tłustych mięs, tłustego nabiału. Zaleca się spożywanie chudego drobiu bez skóry, wołowiny, cielęciny, chudej wieprzowiny, ryb, mleka i produktów mlecznych o zawartości tłuszczu do 2% (jogurty naturalne, kefiry, maślanki), chudych i półtłustych serów twarogowych. Masło i smalec należy zastąpić oliwą z oliwek, olejem rzepakowym i miękkimi margarynami. Takie postępowanie ma na celu zmniejszenie spożycia niekorzystnych nasyconych kwasów tłuszczowych, cholesterolu i szkodliwych izomerów trans.
- Spożywanie białka pełnowartościowego oraz roślinnego w odpowiednich proporcjach. Źródłem białka są mięsa, jaja, mleko i jego przetwory oraz nasiona roślin strączkowych, zboża i orzechy.
- Z diety należy całkowicie wykluczyć alkohol. Zwłaszcza u osób z podwyższonym stężeniem trójglicerydów we krwi, cierpiących na niewyrównaną cukrzycę, pozostających na diecie ubogoenergetycznej czy podejmujących aktywność fizyczną.
- Ograniczeniu podlega sól. Do bardzo małych ilości u cierpiących na nadciśnienie tętnicze.
- Oprócz prawidłowej diety zaleca się również regularną aktywność fizyczną. Wysiłek fizyczny jest nieodzownym elementem prawidłowego, kompleksowego postępowania w leczeniu cukrzycy. Aktywność fizyczna dostosowana do możliwości chorego, podejmowana regularnie korzystnie wpływa na redukcję masy ciała, poprawę stężenia glukozy we krwi oraz parametrów lipidowych (cholesterolu i trójglicerydów).
