W czasach kiedy na sklepowych półkach głównie gości żywność wysokoprzetworzona, o wystąpienie niepożądanych reakcji ze strony układu pokarmowego, po jej spożyciu, nie jest trudno. Nasze społeczeństwo zalewa fala alergii, przez co temat ten jest ostatnimi czasy wyjątkowo popularny. Jednakże, czy oprócz produktów powszechnie uznanych za alergeny, należy jeszcze zwrócić na coś szczególną uwagę?
Za towarzyszący Ci przez cały dzień ból głowy obwiniasz wczorajszą kolację zwieńczoną kieliszkiem wina? Jednak, czy zaserwowana deska serów nie smakuje najlepiej właśnie w jego towarzystwie? Chociaż informacja o nietolerancji histaminy zdążyła już obiec nasze społeczeństwo, to wciąż mało kto o niej słyszał. Przypadłość ta dotyczy prawdopodobnie od 1% do 3% społeczeństwa Europy, z czego 80% stanowią kobiety, a 20% to mężczyźni. Pomimo tego, iż nietolerancja histaminy daje niemal identyczne objawy co klasyczna alergia, nie jest do nich zaliczana, gdyż w mechanizmie jej powstawania nie biorą udziału substancje związane z ukladem odpornościowym. Jednak, aby nie było za prosto, histamina jest także związkiem wydzielanym w dużej ilości w odpowiedzi na alergiczną reakcję immunologiczną z udziałem przeciwciał z klasy IgE. Staje się ona wtedy bezpośrednim mediatorem stanu zapalnego i wywołuje takie objawy jak zatkany nos, wodnisty katar, świąd skóry, pokrzywkę, obrzęk powiek czy bóle głowy. A czym jest właściwie histamina?
Jest to amina biogenna, pełniąca funkcję hormonu tkankowego odpowiadającego za pobudzanie kwasu żołądkowego, wzmaganie perystaltyki jelit oraz regulację rytmu snu. Powstaje ona w organizmie w wyniku przekształcenia aminokwasu - histydyny.
Podobny mechanizm zachodzi w produktach spożywczych - aminokwas ten przekształca się w histaminę, przez co związek ten dociera do naszego organizmu dwoma sposobami. Ta, pochodząca z żywności u zdrowego człowieka rozkładana jest przez enzym zwany diaminooksydazą (DAO), który wydzielany jest przez komórki śluzówki jelita cienkiego. Idąc tym tropem, nietolerancja histaminy pojawia się w momencie, kiedy brakuje nam tego enzymu i organizm nie jest w stanie poradzić sobie z nadmiarem histaminy dostarczanej wraz z pożywieniem. Ujawniają się wtedy wyżej opisane objawy, do których dochodzi również dyskomfort ze strony układu pokarmowego.
Skąd niedobór DAO?
Niedobór tego enzymu może mieć kilka przyczyn. Pierwszą z nich jest jego wrodzony deficyt, który odpowiada za nietolerancję histaminy, jednakże sytuacja ta występuje stosunkowo rzadko. Drugą jest wtórny niedobór DAO, którego najczęstszą przyczyną są infekcje przewodu pokarmowego (np. rotawirus) i zaostrzone stany zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego - Crohna). Najszybciej rzecz ujmując, niedobór DAO w tej sytuacji rozwija się najczęściej w wyniku zniszczenia śluzówki jelita. Kolejną przyczyną jest ta, wywołana przez czynniki zewnętrzne, tj. leki hamujące aktywność DAO, nadmiar histaminy w diecie czy nadmiar produktów spożywczych stymulujących wydzielanie histaminy. Prócz tego, warto pamiętać, iż ilość histaminy w organizmie zwiększa się także w wyniku stresu oraz chorób.
Diagnostyka nietolerancji histaminy
Pierwszym sposobem na diagnozę nietolerancji histaminy jest prowadzenie tzw. dzienniczka żywieniowego. Należy zapisywać w nim wszystkie spożyte produkty, potrawy oraz napoje i ich ilości, a także objawy występujące po ich spożyciu. Kolejną metodą jest przeprowadzenie laboratoryjnego badania diagnostycznego z surowicy krwi, które określi aktywność enzymu DAO.
Zasady diety antyhistaminowej
Histamina obecna jest w produktach obfitujących w białko. Powstaje w wyniku dojrzewania żywności, nieodpowiedniego jej przechowywania i psucia się. Biorąc to pod uwagę, ze swojego jadłospisu należy wyeliminować produkty surowe oraz fermentowane, czyli sery, szynka parmeńska, salami i inne wędliny dojrzewające, kiszoną kapustę, wino, ocet balsamiczny i winny. Należy także zwrócić uwagę na rodzaj mleka z jakiego produkowane są sery. Te z surowego mleka zawierają więcej histaminy niż te, do produkcji których użyto mleka pasteryzowanego. Czekolada i produkty otrzymane z jej użyciem zawierają fenyloalaninę, 
tyraminę i teobrominę, czyli aminy biogenne mogące wywołać objawy towarzyszące nietolerancji histaminy. Nawet w produktach o niskiej zawartości tej aminy, czas przechowywania powoduje zwiększenie jej ilości, dlatego staraj się wybierać produkty cechujące się dłuższym terminem przydatności do spożycia. Dodatkowo, zrezygnuj ze spożywania orzechów, zwłaszcza włoskich i nerkowca, ryb o ciemnym mięsie, tj. makrela, sardynka, sardela, śledzie, tuńczyk a także takich warzyw, jak pomidory, szpinak, groszek, fasola, fasolka szparagowa, soczewica, pieczarki, borowiki, awokado, bakłażany oraz owoców - gruszek, kiwi, bananów, ananasów, malin, truskawek, owoców cytrusowych, papai, śliwek. Istotne jest także dokładne czytanie etykiet, gdyż dla osób z nietolerancją histaminy szczególnie niewskazany jest kwas benzoesowy, azotany oraz glutaminian sodu. W diecie tej zalecana jest rezygnacja ze spożywania alkoholu, zwłaszcza długo dojrzewającego wina, długo fermentującego piwa, szampana i win musujących. Warto jednak wiedzieć, że na rynku dostępne są już specjalnie niskohistaminowe gatunki szampana, a od czasu do czasu można pozwolić sobie na lampkę wytrawnego białego wina. Kolejną grupą produktów niewskazanych jest pieczywo drożdżowe oraz wszystkie produkty zawierające drożdże i „ekstrakt drożdżowy”, a także pszenicę. Dieta osoby z nietolerancją histaminy powinna zatem opierać się o takie produkty jak ziemniaki, ryż, kukurydza, quinoa, amarantus, płatki owsiane, jajka, migdały, mak, kokos, twarogi, młode sery, owoce i warzywa, które nie zostały wymienione jako produkty niedozwolone, a także mięso z indyka, kurczaka oraz szynki otrzymane z tego rodzaju mięs. Jadłospis można także wzbogacić o białe ryby, np. dorsz, sandacz, sola, morszczuk.
Do zaleceń diety antyhistaminowej powinniśmy się stosować przez 4 tygodnie. Po tym czasie, można pojedynczo wprowadzać do swojego jadłospisu wymienione wcześniej produkty. Należy wtedy jednak dokładnie obserwować reakcję swojego organizmu na dany produkt, gdyż każda osoba z nietolerancją histaminy ma indywidualny poziom akceptacji jej ilości.
Należy pamiętać, że leki przeciwhistaminowe pozwolą rozwiązać problem z jej nietolerancją na krótką metę. Najistotniejszym elementem kuracji jest rzetelne przestrzeganie zasad żywieniowych, a także dokładna obserwacja reakcji swojego organizmu na dane produkty spożywcze.
