Ze względu na wzrost zainteresowania zdrową żywnością, chcemy świadomie dokonywać wyborów i mieć pewność, że dany produkt spożywczy jest dla nas bezpieczny. Jednak stojąc przed sklepowymi półkami, często zachodzimy w głowę, który z nich okaże się dla nas najlepszym wyborem. Dlatego też, w celu ułatwienia tego zadania, w poniższym artykule przedstawimy zasady dotyczące znakowania produktów spożywczych.
Regulacje prawne dotyczące znakowania środków spożywczych
Dokumentami regulującymi zasady znakowania produktów spożywczych jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 roku oraz Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 roku o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Zgodnie z nią, każdy, kto
- nie przestrzega wymagań dotyczących znakowania produktów spożywczych określonych tą ustawą,
- wprowadza do obrotu jako żywność produkt, który nią nie jest,
- nie wycofuje z rynku środka spożywczego szkodliwego dla zdrowia lub życia, zepsutego bądź zafałszowanego,
- rozpoczyna własną działalność gospodarczą w zakresie obrotu lub produkcji żywności bez wcześniejszego złożenia wniosku dotyczącego zarejestrowania zakładu,
- w dalszym ciągu prowadzi działalność w zakresie obrotu lub produkcji żywności wbrew decyzji o cofnięciu zatwierdzenia zakładu,
- utrudnia bądź całkowicie uniemożliwia przeprowadzenie urzędowej kontroli żywności,
podlega karze pieniężnej.
Wymogi prawne dotyczące zamieszczonych informacji na etykiecie produktu spożywczego
Zasada jest prosta. Informacje zamieszczone na etykiecie środka spożywczego nie mogą wprowadzać konsumenta w błąd. Dodatkowo muszą być przedstawione w sposób dla niego jasny i łatwy do zrozumienia. Dlatego też, producent nie ma prawa:
- przypisywać produktowi działania lub właściwości, których on nie posiada,
- sugerować, że dany środek spożywczy ma szczególne właściwości zwłaszcza poprzez wyraźne podkreślane obecności lub jej braku określonych składników (np. na olejach roślinnych nie może znajdować się informacja o braku zawartości w nich cholesterolu, gdyż ta grupa produktów spożywczych nie zawiera tego związku),
- umieszczać na opakowaniu produktu grafik wprowadzających konsumentów w błąd, np. na opakowaniu jaj, które pochodzą z chowu klatkowego, przedstawiać kury chodzące po podwórzu.
Jakie informacje muszą znajdować się na etykiecie?
Zgodnie z Rozporządzeniem nr 1169/2011 na etykiecie produktu spożywczego muszą znajdować się następujące informacje:
1) nazwa żywności,
2) wykaz składników - składniki muszą być wymienione w porządku malejącym według ich masy. Jednakże, w takich produktach jak: świeże owoce i warzywa, woda gazowana, której opis wskazuje, że została nasycona dwutlenkiem węgla, ocet uzyskany metodą fermentacyjną wyłącznie z jednego podstawowego produktu, ser, masło, fermentowane mleko i śmietana/śmietanka, które nie zostały wzbogacone o inne składniki niż te, które są niezbędne do ich produkcji, nie jest konieczne umieszczenie wykazu składników. Zasada ta dotyczy również środków spożywczych zawierających jeden składnik, gdy nazwa tego produktu jest identyczna z nazwą składnika oraz w momencie, gdy nazwa produktu spożywczego umożliwia zidentyfikowanie charakteru składnika,
3) wszelkie składniki lub substancje pomocnicze użyte w przetwórstwie, które mogą powodować reakcje alergiczne. Nazwa tego składnika bądź substancji musi być podkreślona za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego je od reszty składników (np. pogrubioną czcionką),
4) ilość określonych składników - producenci mają obowiązek zawrzeć na opakowaniu informację o ilościowej zawartości składnika, który jest wymieniony w nazwie lub przedstawiony graficznie i tym samym wpływa na jego odróżnienie od innych produktów przez konsumenta,
5) waga netto żywności,
6) data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia,
7) wszystkie specjalne warunki przechowywania lub użycia,
8) w niektórych przypadkach kraj lub miejsce pochodzenia
9) nazwa firmy i adres podmiotu działającego na rynku,
10) instrukcja użycia, w przypadku której brak może utrudnić prawidłowe użycie danego środka spożywczego,
11) rzeczywista zawartość objętościowa alkoholu w odniesieniu do napojów o jego zawartości większej niż 1,2% objętościowo,
12) wartość odżywcza - obejmuje takie informacje jak wartość energetyczna, ilość tłuszczu (w tym kwasów tłuszczowych nasyconych), węglowodanów (w tym cukrów), białka oraz soli. Na niektórych produktach można zamieścić informację o tym, że zawartość soli w danym produkcie wynika wyłącznie z obecności naturalnie występującego w nim sodu. Wartość odżywczą zamieszczoną na opakowaniu produktu spożywczego można uzupełnić informacją o ilości jednego lub większej liczby z następujących składników: kwasy tłuszczowe jednonienasycone lub wielonienasycone, alkohole wielowodorotlenowe, skrobia, błonnik, witaminy oraz składniki mineralne.
Znakowanie żywności nieopakowanej
W żywności opakowanej informacje te muszą znajdować się bezpośrednio na opakowaniu lub na załączonej do niego etykiecie. Sprawa ta wygląda jednak nieco inaczej w przypadku żywności nieopakowanej. Konsument ma prawo uzyskać wszystkie przedstawione powyżej informacje w miejscu, gdzie dokonuje zakupu tego rodzaju produktów. Dodatkowo, w przypadku mrożonych produktów rybołówstwa powinna zostać przedstawiona informacja dotycząca ilościowej zawartości glazury. Regulacje prawne dotyczą również pieczywa. Sprzedawcy zostali zobowiązani do umieszczania informacji o pochodzeniu produktu z tej grupy z ciasta mrożonego lub głęboko mrożonego. Wszystkie te informacje muszą być podawane w miejscu sprzedaży, na wywieszce dotyczącej konkretnego produktu spożywczego lub w inny sposób, jednak wciąż łatwo dostępny dla konsumenta.
Producentom żywności dobry marketing nie jest obcy. Produkty spożywcze kuszą nas swoimi kolorowymi opakowaniami i ciekawymi nazwami, skutecznie odwracając naszą uwagę od jego wartości odżywczej. Jednak mając na uwadze przedstawione w powyższym artykule informacje, nie dajmy się zwieść reklamom. Podejmujmy zatem świadome wybory, a o tym co znajdzie się w naszym koszyku niech zadecyduje skład produktu.
